Vooropgesteld, deze paragraaf is niet gebaseerd op diepte-analyse, maar slechts op gut feeling. Het is zeer speculatief en er zijn verder geen mogelijke oplossingen, berekeningen en maatregelen in verwerkt! Een beetje opstoken kan geen kwaad, toch?

Bij of na invoering van het basisinkomen ontstaat langzamerhand een nieuwe klassenindeling:

Een deel van de maatschappij, wat ik voor het gemak maar even basisklasse noem, zal haar OBi innen, genoegen nemen en verder slechts achterover leunen. Er valt weinig tot geen tegenprestatie ofwel een soort return of investment te verwachten. Een prestatieplicht is overbodig. Er verandert in feite niet veel t.o.v. de huidige situatie. Een deel van de maatschappij (vroeger, nu en later) krijg je nu eenmaal niet ‘aan de praat’. Buiten de maandelijkse verstrekking van 1 x OBi verder geen tijd, geld en energie in steken. Alle moeite die wordt genomen (door veel mensen en met alle mogelijke middelen) om deze groep te controleren en eventueel straffen is zinloos en prijzig en kan achterwege worden gelaten.

Ook in de bovenklasse zullen zich geen significante wijzigingen voordoen. Deze groep blijft de mensen vertegenwoordigen die vanuit een sterke persoonlijke drive of ambitie iets neer willen zetten en/of rijk willen worden. Marktwerking kan blijven op plaatsen waarvoor het bedoeld is! Commerciële organisaties zijn geheel vrij om het OBi van hun werknemers (van CEO tot werkvloer) naar eigen inzicht en grenzen te vermenigvuldigen. Overigens, van oudsher vormden de adel en ‘oud geld’ hier het hoofdbestanddeel en een niet altijd even frisse, maar wel vrij stabiele factor. Conservatisme en filantropie gingen hand in hand. De term ‘patjepeeër’ wordt tegenwoordig nogal eens gebezigd. Een groot deel van de (financiële) zakentoppers van nu en de toekomst komen uit een lagere sociale klasse, die door de toegenomen welvaart in staat is gesteld om door te studeren. Het toegenomen hedonisme is m.i. deels van daaruit te verklaren.

Een spectaculaire metamorfose zullen we zien in de middenklasse, welke zeer gediversifieerd wordt en behoorlijke verschuivingen gaat laten zien! Voor de meeste mensen zal een basisinkomen zoiets zijn als een ‘basisbeurs’. Eentje die overigens niet hoeft te worden terugbetaald! De hoogte van een OBi+ inkomen (een aanvulling op OBi dus) hangt sterk af van zaken als persoonlijke (non-)ambitie en (on)mogelijkheden. De middenklasse kan worden geschaald naar de ambitie om (van redelijk tot veel) geld te verdienen.

• In Middenklasse I bevinden zich de mensen die tevreden zijn met wat ze hebben, een matige tot redelijke mate van ambitie kennen en/of keuzes baseren op de aloude en ongrijpbare ‘roeping’.
• In Middenklasse II zitten de hogere middeninkomens, verkregen middels een hogere verdien-ambitie. Om allerlei, zowel materiële als immateriële wensen te vervullen of als tussenstap op weg naar de bovenklasse.

De primaire en quartaire sector worden bevolkt door mensen met zoiets als een ‘roeping’. De beroepskeuze is daardoor vrij bewust en de daarmee samenhangende inkomsten worden over het algemeen geaccepteerd.

In de secundaire en tertiaire sector daarentegen is het veelal ‘werken om te leven’. Men is zich daar ook goed van bewust en voelt zich, aangedreven door de druk vanuit de met geld opgestookte machinekamer, ‘gedwongen’ om een liefst zo ruim mogelijk inkomen te hebben om aan eigen en andermans idealen te voldoen. Let wel, men heeft wel degelijk ambitie en idealen, maar bij een basisinkomen verdwijnt de must om dat in deze sectoren te moeten vergaren.

Ziedaar, de primaire sector zal, mede door ontwikkelingen in o.a. milieubewustzijn, duurzaamheid en biotechnologie, zich mogen verheugen op een hernieuwde belangstelling. En de quartaire sector, een mix van diensten van overheid en private sector, zal enorm gaan groeien! Bij een basisinkomen (en daarmee zeer waarschijnlijk samenhangend een 180 graden draaiende visie op de maatschappij) zullen meer mensen kiezen voor een andere invulling van hun leven. Wordt het politie of justitie, zorg en welzijn, onderwijs of wetenschap?

Vooral de creatieve sector, zoals in kunst en cultuur, zou wel eens een enorme ontwikkeling kunnen doormaken. Met een ‘uitgebreidere Beeldende Kunstenaars Regeling nieuwe stijl’ zullen veel meer mensen ruimte willen en kunnen geven aan de ontwikkeling en exploitatie van hun creatieve talenten. De wens als vader van de gedachte? Misschien wel, maar zo irreëel is dit plaatje volgens mij niet.

1. Voor de ontwikkeling van een nieuw boek heb ik wekelijks overleg. Vaak tot hoofdpijn er op volgt zagen we wekelijks een aantal bomen door. We geven onze geest alle ruimte bij gedachtenvorming en discussie over zeer uiteenlopende onderwerpen, zoals de schoonheid (Messi) en lelijkheid (FIFA) van het voetbal, de onmacht in Den Haag of erfenissen uit onze geschiedenis.

Voor ons verhaal, dat zich afspeelt in een multidimensionaal universum, zitten we regelmatig op zeer uiteenlopende (zij)sporen: mensheid, maatschappij, technologie, wetenschap, etc. Ik vertel dit om de complexiteit rond het begrip basisinkomen en de acceptatie daarvan te illustreren. Tijdens één van die sessies zei mijn partner iets wat ik sindsdien niet meer kan loslaten.

Onderwerp: Nederland gidsland. Volgens hem is Nederland in de recente geschiedenis slechts twee decennia (grofweg jaren ‘60 en ‘70) uit de band gesprongen. Daarvoor en daarna heeft Nederland een overwegend streng conservatief-liberaal karakter. Als je even wilt laten bezinken dat deze periode dus een uitzondering was komen een aantal ontwikkelingen in een behoorlijk helder perspectief te staan. Ik heb het geluk (of misschien wel pech?) gehad om net in die relatief korte periode van Verlichting jong te zijn. Allerlei idealen opslurpend dacht ik dat dingen normaal zijn zoals ik ze heb beleefd en doordacht. Blijkbaar is dat niet zo. Een ieder die de jaren ’60 en/of ’70 al dan niet bewust of in retrospectief beleefde/beleeft zit waarschijnlijk met hetzelfde probleem …

2. Er is helemaal niks tegen op rijk en succesvol zijn, maar wel op exorbitante, persoonlijke rijkdom die vaak wordt verkregen over de rug van anderen. Inkomensongelijkheid is volksvijand nummer één! Op die hele enkele uitzondering na is niemand in zijn eentje verantwoordelijk voor succes. Wel voor tegenslag en rampspoed, gek genoeg. En toch wordt de waardering nu zo toegepast: belonen bij succes, ‘jammer maar helaas’ bij falen. In de zogenaamde marktwerking is helaas exact hetzelfde aan de hand. Winst is voor de ‘ondernemer’ en verliezen voor de Staat. Dat we dit zomaar accepteren …

3. De overheid dient alle regie en zoveel mogelijk bezit terug te halen t.a.v. de hoofdinfrastructuur, zoals zorg, onderwijs, kabel, spoor en energie. Je kan en mag daar in mij ogen als staat absoluut niet afhankelijk zijn van de markt! Denk eens aan de situatie van de diverse kabelaars in Nederland. Er is gewoon geen vrije keuze, dus geen marktwerking! Daarenboven bepaalt een privaat bedrijf als Ziggo of en in welke mate ik wel of niet wordt geïnformeerd via internet of TV. Voor kinderen mogelijk een schouderophaler, voor mij een nachtmerrie!

4. Er zijn meer dan genoeg redenen aan te voeren om tot een Nieuwe Verlichting en een herstelde verzorgingsstaat te komen. Ik zie echter veel te weinig animo en goeie wil. In het algemeen, maar vooral bij de politieke partijen, die er in dit geval toe moeten doen.

5. Ik voorspel al jaren de val van het ultrakapitalisme c.q. neoliberalisme. Daar hoef je geen professor economie voor te zijn. Op je klompen voel je aan dat het fout gaat. De bubbel knapt straks waarschijnlijk nog veel harder dan in 2002 of 2008. Alle pogingen om ons te overtuigen van economische verbeteringen ten spijt. Het systeem is nou eenmaal volledig rot van binnen. Dat gapende gat is, al dan niet vergezeld van een kabinet/president Wilders, wereldwijde revolutie of zelfs oorlog, misschien wel nodig om grote veranderingen te laten plaatsvinden. De historie is wat dat betreft geplaveid met teveel voorbeelden.

6. Duurzaamheid, ook nog niet over gehad. Uiteraard valt dit bij het inrichten van een alternatieve samenleving ook niet te negeren. Delen in plaats van kopen. Zon, water en wind in plaats van fossiele grondstoffen. Dit zijn de meer bekende thema’s, die onverminderd belangrijk zijn. Een basisinkomen draagt ook bij aan sociale duurzaamheid: een maatschappij die niet oververhit of verstoord raakt door economische pieken en dalen.

7. Als de kans wordt geboden zal de quartaire sector een grote bloei gaan doormaken. Die gedachte stelt me gerust. Ook hou ik me vast aan het feit dat ik me in goed gezelschap bevind als het gaat om druk maken over maatschappij en economie. Ik weet het, het zijn er niet veel. Waarschijnlijk maak ik deel uit van een groep van zo’n 300.000 Nederlanders. Toevalligerwijs komt dit aantal behoorlijk overeen met het huidige aantal mensen in Kantelland …

8. De discussie rond het basisinkomen moet worden verbreed. Het zal niet compleet zijn, maar deze cluster van onderling afhankelijke onderwerpen zou model kunnen staan:

   Corporatie
   De-neoliberalisatie
   Regulering van winst en stimuli
   Sociale zekerheid en belastinghervorming
   Kanteldenken
   Duurzaamheid

Kanteldenken, sociale zekerheid en belastinghervorming zijn al even aan bod gekomen. Het wordt tijd om ook naar enkele andere invloedsferen rond het basisinkomen te kijken.

9. De-neoliberalisatie betekent grof gezegd de klok terugdraaien naar begin jaren ’80. Wat mij betreft moeten een aantal neoliberale fouten worden hersteld. Let wel, ik beperk me hier voor het gemak tot de quartaire sector, maar de voorstellen mogen in de praktijk best breder worden geïmplementeerd.
   • Marktwerking wordt volledig afgeschaft, teruggedraaid en/of sterk beteugeld.
   • Salarissen in de top moeten drastisch worden gemaximaliseerd, in een bedrag, een percentage (afhankelijk van vergelijkbare organisaties) of zelfs in het aantal keren x het laagste salaris in de organisatie.
   • Giftige stimuli (denk o.a. aan bonus- en autoregelingen en de gouden handdruk) worden verboden of op zijn minst aan aantoonbare inspanningen gekoppeld.
   • Monopolisme en kartelvorming moeten worden voorkomen, bestreden c.q. afgepaald.
   • Belastingontwijking wordt onmogelijk gemaakt.
   • Aandeelhouders worden weer gewoon aandeelhouders, gericht op dividend en niet op speculatie en aandelenhandel.

10. Wat is de keuze ten aanzien van de schaal waarop zich dit alles moet voltrekken? De lokale pilots krijgen van mij het voordeel van de twijfel.

Op nationaal niveau blijven we afhankelijk van het buitenland, i.c. de EU en de rest van de wereld. Een aantal zaken moet nu eenmaal internationaal worden geregeld. De actuele dreigingen van zaken als TTIP/ISDS en GMO’s moeten nog maar ’s worden afgewend.

De ECB koopt rommel bij de banken op voor meer dan een biljoen in plaats van het geld rechtstreeks in de economie te pompen. Enzovoorts.

Mijn scepsis is dus erg groot in deze. Derhalve zet ik mijn kaarten voorlopig op de mogelijkheden die in kleiner verband (via wijk naar dorp, stad, gemeente, provincie en land) kunnen worden gerealiseerd.

11. Klinkt wellicht socialistisch en roept mogelijk associaties op met communes, kibboetsen of kolchozen, maar ik zou het idee van de vorming van corporaties warm willen aanbevelen.
    • Vele kleine cirkels, waarin gelijkgestemde mensen samen leven in plaats van werken. De doelstelling kan per corporatie zeer verschillen. Het kan een wijk zijn, waarin mensen gezamenlijke doelstellingen hebben en diensten onderling uitwisselen.
    • Men kan in meerdere corporaties deelnemen, denk bijvoorbeeld aan bakkers of musici onder elkaar. De fantasie is hier verder de enige beperking. Het ideeëngoed van Karl Marx is door velen vooral naar eigen voordeel in praktijk gebracht en daardoor verguisd. Smith, Friedman, Keynes, Rand en hun discipelen zitten er echter ook flink naast! Laten we alles op één hoop gooien en tot een symbiotische oplossing komen.
    • Wellicht een idee om een soort corporatiecentrum op te starten, waar informatie en alle mogelijke corporatievormen worden gebundeld. Mensen kunnen zelf projecten opzetten of zich aanmelden voor lopende initiatieven.
    • Met het typisch Nederlandse campinggevoel zou je i.s.m. woningbouwcorporaties compleet nieuwe woonvormen kunnen realiseren. 10-20 woningen in een cirkel rond een centraal punt, waarin zaken als volkstuin, wasserette, diepvriescentrale, vertier en vele andere voorzieningen zijn ondergebracht. Presenteer een plan en laat mensen er op intekenen. Uiteraard dienen woningen betaalbaar te zijn! Sociale controle en zorg voor elkaar is waarschijnlijk geen issue mee, het gaat helemaal vanzelf.
    • Centrale verkoop, inkoop en uitleen in buurt of wijk. Verkoop groenten en fruit uit de volkstuin. Moet iedereen een cirkelzaag of allerlei andere machinerie in bezit hebben? Is er slechts tijdelijk behoefte aan een (bestel)auto?
    • Bundeling van kennis, ervaring, macht en kracht in een nieuw vorm van een gilde. Van artiest (promotie, rechten en royalties!) tot timmerman.
    • Gezamenlijke inspanningen op het gebied van zon-, water- en windenergie. Duitsland loopt (ook hier) voorop, getuige de energierevolutie. Zonnepanelen waren bijvoorbeeld betaalbaar totdat deze regering het welletjes vond.

12. Met of zonder een systeem gebaseerd op basisinkomen, een ieder heeft recht op fatsoenlijk leven en wereldomvattend zijn er voldoende bronnen en mogelijkheden om dit te realiseren. Zoals altijd zullen keuzes moeten worden gemaakt en daar zit ‘m nou de kneep. Mensen zullen de motivatie moeten hebben om een bepaald pad in te slaan. Vertrouwen is essentieel!

13. De discussie rond het basisinkomen spitst zich vooral toe op sociaaleconomische aspecten. Aandacht voor overige disciplines, zoals o.a. filosofie, psychologie en ethiek is minstens zo belangrijk in deze.

14. Zonder anderen (zoals A brave new world, 1984 en Animal Farm) tekort te doen, wil ik ter verbeelding een bijna vergeten SF-boek/film van H.G. Wells aanbevelen.

In The Time Machine worden de Eloi als een behoorlijk apathisch volkje weggezet. Het lijkt een cocktail van Verlichting en ver doorgevoerde genetische manipulatie.

Nachtmerrie of droom? Ligt er aan wie er kijkt en hoe. Als je filosoof en bio-ethicus Julian Savulescu bent, dan is het zo erg nog niet als we de evolutie een handje helpen door perfecte mensen te creëren. Uiteindelijk gaat het toch om de toekomst van de mensheid als geheel, niet van Nederland of van mij? Wij zijn allen slechts raderen in de machine die evolutie heet, nietwaar?

1. De EU/CBS OBi norm bedraagt € 1.420 per maand. Hoewel voor- en tegenstanders altijd argumenten zullen vinden is dit op dit moment een behoorlijk reëel uitgangspunt. Over de gekozen financiering, en dan met name de aannames hierin, ben ik echter veel minder tevreden. Ik mag dan van linkse signatuur zijn, maar ik ben toch meer realist dan idealist. In alle gevallen moet je reële plannen maken, met reële cijfers en uitgangspunten. Ik wil een betere en vooral bredere onderbouwing zien voor de financiering van een basisinkomen.

2. Nederlanders praten veel, maar zeggen weinig. Zeker niet als het gaat over geld en problemen. Ook ik ga hier niet publiekelijk met de billen bloot, maar u mag mij er altijd persoonlijk op aanspreken en navragen. Ik durf vast te stellen dat een OBi van € 900 per persoon een te lage instap is, zolang aan de kostenkant geen significante verlagingen worden doorgevoerd.

3. Ik kan het nog niet inschatten, maar misschien moet er differentiatie worden aangebracht voor alleenstaanden en 2-of-meer-samenwoners. Een groot deel van de vaste lasten zijn namelijk gelijk op één woonadres. Kan misschien in de vorm van een ‘woontoeslag’?

4. De behoorlijk rommelige website Basisinkomen voor dummies geeft op één webpagina een hoop cijfers en uitgangspunten. Aan het einde lijkt een OBi van € 1.011 haalbaar. O.a. door de standaard inzet om sociale uitkeringen weg te cijferen, en daarnaast een BTW verhoging naar 50% en flinke verhogingen van vennootschaps- en dividendbelasting en de introductie van een banken-belasting. Na wat extra cijfergegoochel rekent men uiteindelijk naar de EU/CBS OBi norm toe. Het zal beter moeten …

5. Er dient een flinke wissel te worden getrokken op de ideeën over bedrijfsvoering- en doelstellingen. Winstmaximalisatie nee, continuïteit en zorg voor de organisatie ja. Er is sprake van een intrinsieke drive bij ondernemers om zoveel mogelijk winst te maken. Je moet maar afwachten of ze kostenverlagingen willen doorrekenen in hun prijsstelling.

Zonder aanvullende regelgeving waag ik het sterk te betwijfelen. Neem nou de horeca als kort-door-de-bocht voorbeeld. Bij de invoering van de Euro bleven de tarieven gelijk en werd slechts het valutateken veranderd.

6. Banken moeten terug in hun hok en alleen maar nuts wezen. Politiek en bedrijfsleven – zijn toch ook gewoon mensen, met kinderen en (achter)kleinkinderen … – zullen moeten kantelen in hun beleid en doelstellingen. Bij het woord ‘banken’ schiet me meteen nog een onderzoeksterrein te binnen. Wat te denken van geldcreatie? De VS mogen dollars bijdrukken als ze tekort komen. Geld is digitale transactie geworden. Wat is de waarde van geld? Wat zijn de alternatieven?

7. De financiering van Obi geschiedt volgens de gevonden informatie grofweg via 2 wegen:

• Kostenbesparingen
  • Sociale uitkeringen vervallen
  • Vermindering van overheidsuitgaven (personeel, onroerend goed, middelen)
• Belastingherziening
  • Belastingvrije som afschaffen
  • Belastingheffing (vennootschap, BTW, vermogen)

Het ziet er naar uit dat dit pakket verre van toereikend zal zijn om de OBi te financieren. Hiervoor dient royaal aandacht te zijn in het vervolg van het onderzoek.

8. In tegenstelling tot het zogenaamde ‘belastingplan’ (lees: bezuinigingen met douceurtje) van kabinet Rutte II dient een échte, grondige belastingherziening te worden doorgevoerd. Enkele voorstellen voor de vuist weg:

• Afschaffing belastingvrije som c.q. heffingskorting.
• Verhoging van de vermogensbelasting.
• Een maatregel als afschaffing/beperking van de hypotheekaftrek levert een enorme besparing op. Volgens deze informatie kan het oplopen tot 10 miljard per jaar!
• Wat een nog in te voeren accijns op vet en suiker kan opleveren is me (nog) niet duidelijk, maar dat ook dit in de miljarden kan lopen, neem ik wel aan.
• Naast alle mogelijke ‘vervuilersbelasting’ (o.a. CO²) vervuilers en criminelen zelf laten opdraaien voor kosten die nu door de overheid moeten worden betaald.
• Maximale winstbelasting. Met name bestuurders en aandeelhouders zijn gediend met oneigenlijke/onbedoelde bedrijfsvoering (overnames?). Resultaat van een bedrijf wordt afgetopt in een maximaal percentage van de omzet. Alles daarboven wordt zeer progressief belast. Met in het achterhoofd het basale economische principe dat winst het resultaat is van omzet minus kosten, worden organisaties gedwongen meer te investeren in de continuïteit van de eigen toko en ontwikkeling van mensen en middelen (= vóór winstberekening). Kortom: een win-win-win situatie!
• Hoofdelijke aansprakelijkheid voor álle bestuurders, zowel in het private als publieke domein. Persoonlijke bescherming in rechtsvormen wordt afgeschaft.
• Gedogen is een typisch Nederlands fenomeen, maar brengt ons telkens weer in verwarring. Voorbeeld: hennepteelt. Waarom krijgen we die achterdeur van de coffeeshops niet geregeld? Zelfs de puriteinse VS haalt ons links (!?) in. Als was gekozen voor gecontroleerde hennepproductie door de Staat zelf, met een flinke accijns erop, dan was veel ellende bespaard gebleven en waren er tegelijkertijd aardig wat inkomsten geweest. Geschikt voor export zelfs? Misschien dat we met een flinke inhaalslag alsnog een prima OBi financieringsbron kunnen aanboren?

9. De ingebakken arbeidsethos en het rond krijgen van de financiering vormen een groot struikelblok en een stevige stok voor de critici. Een belangrijke winst komt waarschijnlijk uit de effecten van invoering, en dat is lastiger zo niet onmogelijk om vooraf te bepalen. Soms moet je gewoon andere schoenen aantrekken om te merken dat dat makkelijker loopt.

Je kunt je best voorstellen dat op een aantal vlakken prijzen (flink) omlaag kunnen omdat productiekosten flink (zouden moeten) dalen. Doordat mensen hun inkomen anders gaan besteden (bijvoorbeeld delen i.p.v. kopen) wordt de marktvraag significant lager. Heeft elk gezin, laat staan consument, nou een cirkelzaag nodig?

10. Een stevig minpunt in de tot nu toe verkende stappenplannen is een voorgestelde BTW verhoging van 25% of zelfs 50%. We moeten daarbij bedenken dat er geen loonbelasting meer wordt geheven, waardoor producten en diensten stukken goedkoper kunnen worden aangeboden. Dat is schier onmogelijk, want men vergeet voor het gemak maar even dat er meer consumptieve goederen buiten Nederland dan hier ter plekke worden geproduceerd.

Hoe (on)realistisch zijn de overige belastingverhogingen? Je bent immers flink afhankelijk van (grote, multinationale) commerciële bedrijven, die ieder hun eigen plan trekken om winst en shareholder value te maximaliseren. Met dollar- of euro tekens worden aandeelhouders gehypnotiseerd en kun je verder je gang gaan. Ten eerste valt dus weinig tot niets af te dwingen en ten tweede is het naïef te denken de weerstand uit bedrijfsleven en financiële sector te kunnen breken, laat staan overwinnen.

11. De Grexit kwestie speelt op de achtergrond terwijl ik dit schrijf. Als een land al ooit de mogelijkheid had om zonder staatsgreep of bloedige revolutie een nieuwe koers te kiezen dan is het wel Griekenland! Met een flink mandaat van de kiezer kan de linkse regering flinke stappen zetten op weg naar een Nieuwe Verlichting. Ik verwacht echter dat de invloed van “de economie” (nog) te sterk is om zo gedurfd te werk te gaan.

Als je bedenkt dat we met zijn allen waarschijnlijk 4 keer failliet zijn als we alle rekeningen stantepede wereldwijd met elkaar zouden vereffenen, dan ziet de nabije toekomst er nog grimmiger uit. We leven veel te ver boven onze stand en groei-denken is een persistente illusie. Kijk voor de aardigheid eens naar de actuele schuldenstand van diverse landen.

1. Als eerste stel ik vast dat er continu sprake is van een verkeerd startpunt in de discussie over basisinkomen. Arbeid is hoofbestanddeel van een bezwerend mantra, dat over alle linies opdoemt. Een Nieuwe Verlichting maak je niet met Oude Lampen.
   1. Naar mijn mening moet de relatie tussen werk en inkomen volledig worden losgelaten. De term ‘arbeid’ moet worden vervangen door ‘waarde voor de maatschappij’ of misschien beter: ‘sociale bijdrage’.
   2. Werk is er al niet genoeg en dat wordt nog veel erger. Die mythe moet echt een keer worden doorgeprikt! De politiek durft er de vingers niet aan te branden.
   3. De verhouding in vraag en aanbod zal drastisch wijzigen. Bedrijven zullen moeten vechten om de beste mensen. Andersom zijn mensen veel vrijer in hun keuze. Voor een OBi+ inkomen zal een bewustere stap worden gezet.
   4. In het licht van punt c. spartelen vakbewegingen een doodsstrijd sinds arbeid sowieso al een afnemende factor in het productieproces vormt en arbeiders zich niet meer verenigen voor gezamenlijke idealen. Een bijna vergelijkbaar proces als de NVSH heeft doorgemaakt. Bedrijven spelen nog steeds de hoogste viool terwijl de boot zinkt. Herbezinning is noodzaak.

Wie heeft de moed (en de middelen) om een brede maatschappelijke discussie te starten en gaande te houden? Allerbelangrijkste taak ligt in een paradigmaverschuiving of mind shift onder alle lagen van de bevolking. Het moet worden ‘verkocht’ zonder alles in economische termen (Wat kost dat? Wat levert dat op?) te vertalen. Hoe waardeer je een bijdrage aan de maatschappij? Is een accountant meer of minder waard dan iemand die eigen huis en haard verzorgt of een hulpbehoevende continu bijstaat? Is een dakdekker belangrijker dan een kapper? Wat is iemands waarde voor de samenleving?

2. Welzijn en welvaart worden nogal eens met elkaar verward heden ten dage. Mogelijkerwijs zou je meer kunnen zinspelen op een meer inhoudelijk leven, ruimte voor creativiteit en eigen initiatief, in plaats van loopbaan- c.q. inkomstenplanning. Met een basisinkomen heb je misschien de rust (en gedeeltelijke financiering) om je vroegste dromen waar te maken. Je kunt nu uitvinder in je eigen tuinhuis worden, je verdiepen in filosofie of astronomie, een wis- of natuurkundig eurekamoment beleven, vechten voor duurzaamheid en een beter milieu, je leven wijden aan muziek of literatuur, zorgen voor je (groot)ouders, buren of hulpbehoevenden zonder strafkorting. Vul de lijst maar aan. Op termijn levert een dergelijke maatschappij ideeën, producten en diensten op die je zowel in nabije kringen (van lokaal tot nationaal) als wereldwijd kunt afzetten.

Wat is mijn standpunt eigenlijk ten aanzien van het onderwerp? Onze maatschappij is een verzameling van mensen, met o.a. zeer uiteenlopende levensverwachtingen en inkomens. Waar het communisme een illusie bleek te zijn is het huidige hyperkapitalisme ook ten dode opgeschreven. Vanaf de opbloei van ‘t neoliberalisme (Reaganomics, jaren ’80) gaat het bergafwaarts in het grootste deel van de wereld. Er is sprake van exponentiële groei in armoedeval en inkomensongelijkheid, terwijl graaiende CEO’s en shareholders, konkelende lobbyisten, domme politici en gedweeë media in een gezamenlijke bubble elkaar tegelijkertijd bejubelen en continu de loef willen afsteken. De rest is gepeupel dat mag opdraven als het fout gaat. We moeten blijkbaar een handje helpen om een nieuwe ‘wende’ te bewerkstelligen.

Terwijl communicatie waarschijnlijk nog nooit zoveel werd bestudeerd worden grote bedrijven en instanties alsmaar groter en de afstand tot de klant/burger nog veel groter. Banken en verzekeringsmaatschappijen hebben zich een rol toegeëigend die in geen enkele verhouding meer staat tot de intrinsieke waarde van diezelfde instellingen. Europa is een hobby van waandenkers. Woningcorporaties doen gretig mee aan de marktwerking terwijl hun kerntaak (sociale woningbouw) wordt verwaarloosd. Huren zijn torenhoog, evenals huizenprijzen. Volgende generaties zijn niet meer in staat om een huis te kopen. Zorgverzekeraars grijpen de macht die hun is gegeven door de overheid. Terwijl miljarden op de rekening staan worden zowel dienstverleners als burgers immer meer beknot en uitgeknepen. Onze overheid redt ondertussen met miljarden aan belastinggeld banken en organisaties die de marktwerking niet aankunnen (een faillissement hoort daar toch ook bij?), rijgt de miljardenflops aan elkaar en heeft de visie van iemand met de spreekwoordelijke plank voor het hoofd. Vooral in de quartaire sector wordt van dik hout planken gezaagd en is de afbraak van de verzorgingsstaat niet anders dan wanstaltig te noemen. Mag je dan trouwens je vinger opheffen tegen de kaalslag op cultureel erfgoed door Taliban of ISIS? Groot of klein, het blijft een misdaad …

Hoe lang moet ik doorgaan? De lijst van misstanden is oneindig. De aantrekkingskracht en bezwering van de mammon is gewoonweg griezelig. Iedereen wil bij de 1% horen. Het kan in een democratische verzorgingsstaat niet zo zijn dat zo’n klein deel van de maatschappij zoveel bezit en te zeggen heeft, terwijl de rest al decennia lang inteert. Het is tijd voor een kanteling.

Het basisinkomen vormt een ideale bouwsteen in mijn verbeelding van een verlichte maatschappij. De omwenteling moet financieel neutraal kunnen zijn, d.w.z. we spelen quitte ten opzichte van de huidige situatie. Een kleine teruggang mag in mijn ogen ook nog wel, maar nog liever komen we er beter uit. Het neoliberale moeras zal hiertoe moeten worden verlaten en we kiezen voor een open en eerlijke structuur, waarin inkomensongelijkheid flink wordt teruggebracht door regulering op diverse fronten.

Het huidige kabinet, maar ook het bedrijfsleven, spreidt een gênant tekort aan visie en strategie ten toon. De alom heersende waan van de dag wordt zo nu en dan onderbroken door maximaal 1 of 2 jaar vooruit denken. Politiek zit muurvast, zowel in ons polderlandje als in de VS of in UN-verband. Onmachtig vanwege de vele (meestal business driven) belangenverstrengelingen komen ideeën niet meer tot wasdom.

Het opzetten van een meta-website of portal met betrekking tot de Nieuwe Verlichting in het algemeen en het basisinkomen (in brede zin) in het bijzonder is onderhanden. Vinisva – De Collectieve Verbeelding (www.vinisva.nl) moet een plek worden waar relevante informatie wordt verzameld en aangevuld met letters en cijfers uit de actualiteit. In de vorm van o.a. blogs en fora kan wellicht een gerichte community bij elkaar worden gebracht, hetgeen flink kan bijdragen aan een brede maatschappelijke discussie.