Van mijn hand zult u in de categorie De Datajournalist geen of nauwelijks CPB publicaties tegenkomen. Simpelweg omdat het namelijk géén feiten (kunnen) zijn!

Wat m.i. vooral bijdraagt tot onduidelijkheid over feiten en cijfers en onterecht vertrouwen in het CPB is verwarring met het CBS. Het CPB zal zich een naamsverwisseling met het CBS (Centraal Bureau voor de Statistiek) graag laten aanleunen, maar inhoudelijk gaat het om twee tegenovergestelde zaken: CPB doet vooral aan voorspelling – zoals bekend zijn kristallen bol en econometrie gelijkelijk onbetrouwbaar – waar CBS gegevens uit het verleden op een rij zet. Hou ze dus uit elkaar!

Regelmatig komen er analyses en cijfers van het CPB naar buiten, waarvan mijn buik zegt dat er iets schuurt. De vraag is derhalve terecht: hoe betrouwbaar en onafhankelijk is het Centraal Planbureau nou eigenlijk? Een korte rondgang op internet – zoek maar ’s op ‘kritiek op CPB’ – toont aan dat er regelmatig wordt getwijfeld aan dit instituut.

Er wordt op de website erg krampachtig en op vele plekken gepoogd om het CPB als onafhankelijk instituut te profileren. Dat roept bij mij juist vragen op. Hoe kun je nou objectief zijn als je onlosmakelijk onderdeel bent van het Ministerie van Economische Zaken, dus van het regerend kabinet? Wat mij betreft blijkt dit ook wel uit de grootste stroom aan CPB-publicaties: ze bevestigen regeringsbeleid. Hoeft niet kwalijk te zijn, maar het zou voor de door politici zo beleden ’transparantie’ wel goed zijn als zowel de rol als de kleur van het CPB wat duidelijker werd.

Over zichzelf zegt het CPB op haar website:

Over het CPB

Het Centraal Planbureau (CPB) is een onderzoeksinstituut dat sinds 1945 economische beleidsanalyses maakt. Dat doet het CPB op eigen initiatief, of op verzoek van de regering, het parlement, Kamerleden, vakbonden en werkgeversorganisaties. Het werk van het CPB bevindt zich op het snijvlak van de economische wetenschap en het overheidsbeleid.

Geen planning

Hoewel de naam anders zou vermoeden, doet het CPB niet aan economische planning en heeft dat ook nooit gedaan. Het CPB analyseert de gevolgen voor de economie van nieuw beleid of beleidswijzigingen. In die zin zou ‘Bureau voor Economische Beleidsanalyse’ een passender benaming zijn. Vandaar dat het CPB zich in het buitenland presenteert als CPB Netherlands Bureau for Economic Policy Analysis. Maar in Nederland is de naamsbekendheid van het CPB zo groot dat wij graag vasthouden aan de naam die het instituut van zijn oprichters heeft gekregen.

Onafhankelijk

Organisatorisch is het CPB een onderdeel van het ministerie van Economische Zaken (EZ). De directeur wordt benoemd door de minister, in overleg met de andere leden van het kabinet. Inhoudelijk is het CPB echter volledig onafhankelijk. Het heeft een aparte wettelijke basis en een eigen advies- en toezichtsorgaan, de Centrale Plan Commissie (CPC), die momenteel onder voorzitterschap staat van Ir. drs. Hans Smits.

Financiering

Het CPB valt onder de begroting van het ministerie van Economische Zaken en wordt uit de algemene middelen gefinancierd. Om zo onafhankelijk mogelijk te kunnen opereren, mag maximaal 20 procent van de begroting van het CPB door externe opdrachten worden gefinancierd. Hierbij mag het CPB niet concurreren met commerciële bureaus en beperkt de kring van opdrachtgevers zich tot lokale en nationale overheden, de Europese instellingen of internationale gouvernementele organisaties.

Bron: CPB website