De coöperatie – in de praktijk een coöperatieve vereniging – en het basisinkomen maken deel uit van de ruggengraat in mijn visie op De Derde Verlichting. Waar het basisinkomen een lange termijn optie zal blijken te zijn is het oprichten van een of meer coöperaties een oplossing die nu al binnen handbereik ligt! De toekomst van onze maatschappij ligt in een groot netwerk van zelfstandige coöperaties die uiteenlopende doelstellingen kunnen hebben en toch om diverse redenen met elkaar linken en communiceren.

Naast o.a. ondernemerscoöperaties (bijvoorbeeld Friesland Campina of een aantal ZZP-ers bij elkaar) en banken (o.a. Rabobank) kunnen ook burgers coöperaties oprichten. Doelstelling kan zijn energie, milieu, inkoop, etc. De cellenstructuur van alle coöperaties bij elkaar is vanzelfsprekend dynamisch en in principe oneindig: de coöperatiecirkel.

Na de terechte, door menselijk falen veroorzaakte val van het communisme is het idee wellicht de ideale maatschappelijkek oplossing, waaraan zowel ‘linkse’ als ‘rechtse’ uitgangspunten ten grondslag liggen. Kortom, sociaal-liberale coöperatiecirkels in plaats van teveel door de staat gestuurde kolchozen en sovchozen, het zou zomaar werkelijkheid kunnen worden. Uiteindelijk zou het een mengvorm kunnen zijn rond een kern van coöperatieve democratie of corporatisme (weliswaar dan zonder al teveel politiek correcte volksdemocratie, zoals de wetgevende macht in een burgeroverleg onderbrengen), met elementen uit onder andere sociaal-liberalisme en neomarxisme en meer van die moderne varianten op oude (ofwel bewezen als niet haalbaar of niet wenselijk geachte) thema’s. 

Van de lokale buurt tot een wereldwijde community. Buiten een kleine, noodzakelijke overheid, die zorgt voor strategische orde en rust op landelijk en internationaal niveau worden afspraken en grenzen grotendeels bepaald binnen lokale en regionale coöperaties! Enige verdere uitwerking zal vereist zijn, maar ik wil hier alvast algemene informatie omtrent en enkele voorzetjes geven voor mogelijke samenwerkingsvormen van ‘burgers’ in de meest brede zin van het woord. De verenigingsvorm is meestal de basis, maar de juiste invulling van een coöperatie vraagt vooral om grote betrokkenheid van de leden, goed leiderschap en een adequate administratie.

Hieronder geef ik een aantal mogelijkheden voor de vorming van een coöperatie. Het doel kan zeer verschillend zijn. Waar bij de ene coöperatie sprake is van een juridische of economische basis kan een andere coöperatie draaien om bundelen van creatieve of administratieve krachten. De fantasie is eigenlijk de enige beperking!

• Creatievelingen in cultuur
  • Songwriters (rechten en royalties)
  • Muzikanten en vocalisten (betaalde opdrachten en optredens)
  • Schrijvers, schilders, beeldhouwers, etc.
• Zorg
• Energie
• Wijk of buurt (gezamenlijke belangen en voorzieningen)
• Administratie
• Juridische bijstand
• Een coöperatieve bank (zie ook dit artikel)
• Werk of hobby (met evt. een gildestructuur?)
  • Lokale ‘vakvereniging’
  • Samen één bedrijf runnen
  • Samen met meerdere ZZP-ers een frontend vormen
  • Leren in de praktijk
• Gezamenlijke inkoop, exploitatie en verhuur
  • Heeft elk gezin een cirkelzaag nodig?
  • Is het niet handig om één (bedrijfs)auto te hebben als je er niet veel gebruik van maakt?
  • Een wasserij. Een heel normaal straatbeeld in de VS.
• De volkstuin, al dan niet biologisch van aard
• …

Belangrijk: uit hoofde van de cellenstructuur kunt u deelnemen in meer dan één coöperatie! Voorbeeld: u kunt zowel een gezamenlijke onderneming runnen, tegelijkertijd in een ‘corporate car’ rijden en bankieren en/of volkstuinieren bij de andere.

Echt praktisch aan de slag? Start of neem deel in een coöperatie! Misschien wel de meest effectieve (en relatief eenvoudige) manier om in actie te komen! Er is namelijk niet meer nodig dan de bereidheid van een aantal mensen/gezinnen om iets gezamenlijk op te zetten en de oprichting van een vereniging. Elders op deze website vindt u meer informatie over de oprichting van een vereniging. In de downloadsectie staat een van het internet geplukte Voorbeeld – Oprichtingsakte coöperatie.

De website Tijd voor Samen gaat over de veranderende relatie tussen samenleving en overheid en is een initiatief van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en Netwerk Platteland. Op de site vindt u uitgebreide informatie over toepassingen van de burgercoöperatie. Er is ook een digitale brochure beschikbaar. De site geeft ons de volgende definitie van een coöperatie:

Er bestaan verschillende definities van de coöperatie, maar er is steeds een aantal overeenkomsten:

• Het is een zelfstandige organisatie.
• De organisatie voert een onderneming.
• Er is sprake van vrijwillig lidmaatschap.
• De leden zijn eigenaar van het bedrijf.
• De leden hebben zeggenschap over de koers van het bedrijf.
• Leden hebben naast het lidmaatschap een zakelijke relatie met de onderneming.
• De winst gaat naar de leden.

Leden
De leden nemen bij een coöperatie een belangrijke en invloedrijke positie in. Zoals bij een besloten vennootschap of naamloze vennootschap het bedrijf in handen is van de aandeelhouders, zo is de organisatie bij een coöperatie in handen van de leden. Deze leden hebben tegelijkertijd een andere band met de organisatie: zij kunnen de klanten zijn, de werknemers, de leveranciers of een combinatie daarvan.

Verschil met andere organisatievormen
Waarom kiezen mensen ervoor een coöperatie op te richten en niet een bedrijf, vereniging of stichting? We zetten de belangrijkste verschillen op een rij.
 

De coöperatie is dus een organisatievorm die valt tussen de vereniging en het bedrijf. De coöperatie heeft zowel een economische als een ideële inslag. De betrokkenheid van leden kan voordeel bieden, maar vergt tegelijkertijd organisatorisch vermogen. Voor het goed functioneren van een coöperatie is het belangrijk dat deze verschillende onderdelen in evenwicht zijn. Een coöperatie met een ideëel doel zonder businesscase of ledenbetrokkenheid heeft weinig kans van slagen.

Dilemma’s en uitdagingen
De coöperatie heeft aan populariteit gewonnen, maar is daarmee geen panacee voor alle problemen. De coöperatie kan een praktische oplossing bieden voor een praktisch probleem, maar heeft zoals iedere organisatievorm haar eigen dilemma’s en uitdagingen. De betrokkenheid van leden kan de uitsluiting van andere mensen betekenen. Schaalvergroting kan economisch noodzakelijk zijn, terwijl dat voor individuele leden niet altijd wenselijk is. Het is belangrijk om ook bij de coöperatie deze inherente en permanente dilemma’s niet uit het oog te verliezen.

Nog steeds op dezelfde website is een verdeelvoorbeeld te vinden van een grote coöperatie, namelijk FrieslandCampina. Ook wordt licht geschenen op de relatie tussen democratie en coöperatie en de financiële/administratieve kant. Kortom, er is genoeg op internet te vinden om u goed voor te bereiden voordat u deze belangrijke stap zet: de oprichting van een burgercoöperatie.

Naast genoemde FrieslandCampina is Rabobank (nog wel) een voorbeeld van een grote bedrijfscoöporatie. Basis is echter altijd de oprichting van een vereniging. Contribuerende leden zijn te beschouwen als aandeelhouders. Of u kiest voor een stichting, maar die mag geen winst maken!

Een coöperatie, voluit coöperatieve vereniging genaamd, is een van de rechtsvormen waarvoor je kunt kiezen als je een bedrijf opricht. Het is in feite een soort vereniging die een of meerdere overeenkomsten aangaat met (en voor) haar leden. Belangrijk om te onthouden is dat een coöperatie, net als bijvoorbeeld een besloten vennootschap (bv), een rechtspersoon is, waardoor de risico’s van hoofdelijke aansprakelijkheid kunnen worden beperkt. Als jouw coöperatie wordt ontbonden en je verder niets hebt geregeld, zijn alle leden voor een gelijk deel aansprakelijk voor de resterende schulden.

Een coöperatie biedt ook mogelijkheden voor de eventuele samenwerking met ZZP’ers. Als je zelfstandig ondernemer bent, of dit wilt worden, en gaat samenwerken met andere zelfstandigen, kan het verstandig zijn om voor dit samenwerkingsverband een aparte rechtspersoon op te richten. Als je deze beslisboom raadpleegt, kun je een goed beeld krijgen of een coöperatie wel of niet goed aansluit bij jouw situatie.

De coöperatie, die je met minimaal één partner kunt oprichten, is een bij notariële akte opgerichte vereniging. Na het opstellen van deze akte kan het bedrijf worden ingeschreven bij de Kamer van Koophandel (KvK). In een coöperatie ligt de hoogste zeggenschap bij de Algemene Ledenvergadering, die door het bestuur wordt benoemd.

Daarnaast is het gebruikelijk dat de leden meebetalen aan de oprichting en het in stand houden van de coöperatie. De winst die jouw coöperatie maakt, kun je op verschillende manieren verdelen. Zo komt het vaak voor dat de winst wordt verdeeld op basis van het werk dat een lid voor de coöperatie heeft uitgevoerd. Het is aan de gehele coöperatie om hier samen afspraken over te maken.

Bron: IkGaStarten.nl

Nog meer bronnen:

• Rabobank – Coöperatie oprichten voor ZZP-ers
• Ondernemersplein
• De Coöperatie Expert
• Sociale Vraagstukken – Wat coöperaties wel en niet kunnen

Voor de volledigheid ga ik vanaf hier nog even wat verder in op de term ‘corporatie‘, een term die vaak synoniem wordt gebruikt. Er zijn geen wezenlijke verschillen met een coöperatie, maar het levert wel aanvullende inzichten op.

Vreemd genoeg herkent Wikipedia alleen de woningbouwcorporatie bij het trefwoord ‘corporatie’. Je wordt verwezen naar ‘corporatisme’:

Corporatisme als maatschappijsysteem is een model waar wetgevende macht aan burgervergaderingen wordt toegekend die economische, industriële, agrarische en professionele groepen vertegenwoordigen. In tegenstelling tot pluralisme, waar vele groepen strijden voor de controle van de staat, nemen in het corporatisme verscheidene onverkozen lichamen een beslissende rol aan in het besluitmakingsproces. Het is een politiek–economische leer, die probeert een middenweg te vormen tussen het marxisme en het kapitalisme, en die verwant is aan het solidarisme.

Bron: Wikipedia

Voordat nu alle midden/rechtsgeaarden gaan steigeren wil ik benadrukken dat ik noch marxist (althans niet in de gangbare kwalificatie) noch (neo-)liberaal ben, laat staan kapitalist. Mij gaat het om ‘best of both worlds’ te verenigen, zoals Wikipedia zegt: een mogelijke middenweg. Deze definitie geeft meteen ook meer body aan de samenwerkingsvorm dan het wat meer vrijblijvende ‘coöperatie’.

Op een andere Wiki-bron staat een zeer summiere beschrijving:

belangenorganisatie van werkgevers en werknemers in dezelfde bedrijfstak

Bron: WikiWoordenboek

En dit zijn nog wat meer definities van een corporatie:

1) Gilde 2) Genootschap 3) Handelsmaatschappij 4) Handelsonderneming 5) Handelsvennootschap 6) Handelsvereniging 7) Maatschappelijke instelling 8) Onderneming 9) Vereniging 10) Vereniging van vakgenoten 11) Vakvereniging

Bron: Encyclo.nl

Bij de realisatie van een coöperatie is de keuze voor een rechtsvorm noodzakelijk en wel eentje met rechtspersoonlijkheid. Een CV, BV of VOF kan natuurlijk ook, maar meest voor de hand liggend zijn ‘Vereniging’ en ‘Stichting’.

Voor de oprichting van een vereniging is niet zoveel nodig. Je moet er wel voor naar een notaris. Op Doehetzelfnotaris kun je de aanvraag online voorbereiden en voor de praktische afhandeling een aangesloten notaris in de buurt kiezen. Op dezelfde website staat een actueel kostenoverzicht. Per 15 juli 2015 was het tarief voor een vereniginsakte € 312,50 inclusief BTW.

Informatie van dezelfde website:

Een vereniging bestaat uit minstens twee personen. De hoogste macht van een vereniging ligt bij de leden(vergadering). De ledenvergadering benoemt het bestuur. Elk lid heeft één stem.

Er zijn twee soorten verenigingen. De eerste bezit geen rechtspersoonlijkheid. Die kan dan ook niet makkelijk deelnemen aan het maatschappelijk verkeer. Bovendien als de vereniging dat wel doet zijn de bestuurders hoofdelijk aansprakelijk voor de verplichtingen die de vereniging aangaat.

Een vereniging met rechtspersoonlijkheid moet worden opgericht door de notaris. Je moet, als je de vragen beantwoordt, de gegevens van de bestuursleden hebben, hun exacte namen en geboortedata. Ook moet je een omschrijving van de doelstelling van je vereniging hebben. Maak die niet te krap.

Een bijzondere vorm van een vereniging is de veel voorkomende Vereniging van Eigenaren (VvE). Hierin zijn de eigenaren van diverse appartementen vertegenwoordigd. Zij sparen samen voor onderhoud en bepalen de regels die gelden voor alle eigenaren in het complex.

Waarom weet ik niet, maar een zoektocht naar voorbeelden van een verenigingsakte levert bar weinig resultaat op. Hier vindt u de oprichtingsakte voor een politieke partij. In grote lijnen zijn de aktes vrijwel identiek, dus u krijgt een idee van wat er gaat gebeuren.

Tenslotte een waarschuwing: let goed op de prijzen, want het notaristarief kan nogal verschillen. Het varieert (landelijk) op deze vergelijkingswebsite van € 300 tot € 900! Vraag dus vooraf prijs of offerte! O.a. ook op deze website vindt u meer informatie over de oprichting van een vereniging.