Bedoeld als snel antwoord op de eeuwige kritiek dat een systeem op basis van een onvoorwaardelijk basisinkomen onbetaalbaar zou zijn is het totaal van de onderstaande inkomsten¹⁾ voldoende om een OBi- systeem²⁾ te bekostigen. Vergelijkbaar met de tegenstanders is dit uiteraard behoorlijk kort door de bocht en meer bedoeld als praatstuk dan als resultaat van wetenschappelijk onderzoek.

¹⁾ Combinatie van berekeningen van Moedig Voorwaarts, Vereniging Basinkomen, Basisinkomen 2018 en Vinisva.

²⁾ Volgens de gedifferentieerde OBi-variant van Vinisva, belopen de totale kosten 167 miljard per jaar.

Eigenlijk veel belangrijker is de vaststelling dat het simpelweg een kwestie van kiezen is. Willen we meer JSF’s, meer ongelijkheid en geloven in een mythe dat alles beter gaat worden? Of werken we naar een toekomst waarin de basis voor iedereen is gegarandeerd en een sterk verhoogde rust en stabiliteit in de maatschappij met zich meebrengt. De keuze is aan u …

De draad is weer opgepakt. In Maart 2016 heb ik een stuk geschreven, waarin allerlei voorstellen voor een zuivere discussie omtrent het onvoorwaardelijk basisinkomen zijn opgenomen.

Voor de goede orde: regelarme bijstand of vergelijkbare eufemistische benamingen zijn voor mij NIET hetzelfde als OBi. Terwijl in Nederland langzamerhand diverse pilots met een gewijzigde vorm van bijstand worden gestart ga ik in mijn benadering en alle documentatie uit van de originele OBi definitie.

Helaas, voortschrijdend inzicht heeft me doen besluiten het dossier Basisinkomen voortijdig te sluiten. Ik sta voor een gigantische kloof en een brug is niet in zicht.

De quest wordt me eigenlijk onmogelijk gemaakt door de gevestigde orde. Jammer genoeg vooral door partijen van mijn eigen politieke kleur. De term ‘basisinkomen’ wordt te pas en te onpas gebruikt voor duiding van allerlei maatregelen om de bijstand anders in te richten. Hoe valide de plannen ook mogen zijn, het staat haaks op mijn (utopische?) ideeën over Basisinkomen, daar de term voor eeuwig verbonden zal worden aan ‘vervanging van de bijstand‘.

Dat is voor mij onacceptabel. Daarnaast zie je de term nog wel meer oneigenlijke betekenissen krijgen. Nee, helaas, tijd en energie wil ik zo effectief mogelijk besteden en ik voorzie hier een oneindig windmolengevecht. Wellicht onder een andere vlag duik ik er nog wel eens opnieuw in, maar tot nader order behoort het dossier Basisinkomen, in huidige staat bevroren, tot het archief. Wilt ú het onderwerp misschien wél volgen en becommentariëren, dan bent u van harte welkom om het dossier over te nemen.

De ideeën, conclusies en aanbevelingen uit mijn verkenningsfase blijven overeind. Wel moeten enkele definities worden gewijzigd. In dit voorlopig laatste artikel staan enkele relevante aanvullingen c.q. wijzigingen op het dossier Basisinkomen – Verkenning. In voorkomende gevallen verwijs ik naar reeds geplaatste artikelen in de verschillende Vinisva rubrieken, zoals De Gezond-verstand-burger, De Actieve  Burger en De Data-journalist.

Definities

• Om verwarring te voorkomen over de terminologie (corporatie of coöperatie) wil ik het woord coöperatie gebruiken ter aanduiding van een wettelijk vastgestelde samenwerking van personen en organisaties in een coöperatieve vereniging.
   
• Waar ik een nogal intuïtief voorstel deed voor een winstbelasting blijkt in de praktijk al een ander te zijn of kunnen worden geregeld. Tot  de hierbij behorende terminologie behoren onder andere Tobintaks, rendementsheffing en vermogenswinstbelasting. Zie dit artikel.

Het cijfermoeras

• De hoogte van OBi is een heikel punt. Ikzelf had in de Verkenning een bandbreedte van zo’n 900- 1500 Euro waargenomen. In een recent interview in SP-blad Tribune met Paul Ulenbelt worden zowel 760 Euro als 1435 Euro genoemd. Wat het uiteindelijk moet worden is mij op dit moment volstrekt onduidelijk! Het hangt namelijk, waarschijnlijk niet verrassend, af van een hele hoop andere beslissingen. Belastingmaatregelen bepalen in hoge mate te betaalbaarheid. Wil je wel of geen BTW-verhoging, wel of geen afschaffing van de hypotheekaftrek, wel of geen Tobintaks, etc. Moeten zorgkosten van OBi worden betaald of wordt zorg en onderwijs bijvoorbeeld gratis? Enzovoorts. Pas na een ultieme financiële analyse kan aan het einde van de reis (Mount Doom …) de hoogte van OBi worden vastgesteld. Eerder echt niet! Ik stel dus bij deze vast dat élk genoemd bedrag uit de lucht is gegrepen en voor populistische doeleinden wordt gebruikt. Of er moet iemand zijn die de hele route al heeft gelopen en een tot in de puntjes uitgewerkt routeplan heeft liggen. Ik hou me aanbevolen voor een exemplaar en uitgebreide uitleg!
   
• Over de banken kan ik kort zijn. Zie ook dit artikel. Op welke manier dan ook zal er zo spoedig mogelijk een scheiding moeten komen tussen nuts en ‘de rest’. In feite betekent dit het scheiden van spaarzaamheid, duurzaamheid en rust van roekeloosheid, winstbejag en stresss. Zo simpel is het. Ik wil gewoon eén grote ouwe sok, waarvan je zeker weet dat als je die na 15 jaar opent hetzelfde bedrag erin zit. Inflatiecorrectie is even bijzaak. Zekerheid dient voorop te staan! Ruimte voor speculatie is er wat mij betreft net zoveel als nu, alleen in een afgezonderde omgeving.

Kanteldenken

• De Griekse kwestie legt in principe alles bloot. Griekenland krijgt op ongenadige wijze en op basis van decennialang wanbeleid op vele fronten een terechte klap in het gezicht. Echter, de neoliberale agenda wordt hier wel zo overduidelijk door de strot geduwd, dat je er bijna letterlijk van moet overgeven. De Europese Unie bewijst maar één route te kennen (naar de afgrond), misleid door de valse sirenen uit de financiële wereld.

Vooropgesteld, deze paragraaf is niet gebaseerd op diepte-analyse, maar slechts op gut feeling. Het is zeer speculatief en er zijn verder geen mogelijke oplossingen, berekeningen en maatregelen in verwerkt! Een beetje opstoken kan geen kwaad, toch?

Bij of na invoering van het basisinkomen ontstaat langzamerhand een nieuwe klassenindeling:

Een deel van de maatschappij, wat ik voor het gemak maar even basisklasse noem, zal haar OBi innen, genoegen nemen en verder slechts achterover leunen. Er valt weinig tot geen tegenprestatie ofwel een soort return of investment te verwachten. Een prestatieplicht is overbodig. Er verandert in feite niet veel t.o.v. de huidige situatie. Een deel van de maatschappij (vroeger, nu en later) krijg je nu eenmaal niet ‘aan de praat’. Buiten de maandelijkse verstrekking van 1 x OBi verder geen tijd, geld en energie in steken. Alle moeite die wordt genomen (door veel mensen en met alle mogelijke middelen) om deze groep te controleren en eventueel straffen is zinloos en prijzig en kan achterwege worden gelaten.

Ook in de bovenklasse zullen zich geen significante wijzigingen voordoen. Deze groep blijft de mensen vertegenwoordigen die vanuit een sterke persoonlijke drive of ambitie iets neer willen zetten en/of rijk willen worden. Marktwerking kan blijven op plaatsen waarvoor het bedoeld is! Commerciële organisaties zijn geheel vrij om het OBi van hun werknemers (van CEO tot werkvloer) naar eigen inzicht en grenzen te vermenigvuldigen. Overigens, van oudsher vormden de adel en ‘oud geld’ hier het hoofdbestanddeel en een niet altijd even frisse, maar wel vrij stabiele factor. Conservatisme en filantropie gingen hand in hand. De term ‘patjepeeër’ wordt tegenwoordig nogal eens gebezigd. Een groot deel van de (financiële) zakentoppers van nu en de toekomst komen uit een lagere sociale klasse, die door de toegenomen welvaart in staat is gesteld om door te studeren. Het toegenomen hedonisme is m.i. deels van daaruit te verklaren.

Een spectaculaire metamorfose zullen we zien in de middenklasse, welke zeer gediversifieerd wordt en behoorlijke verschuivingen gaat laten zien! Voor de meeste mensen zal een basisinkomen zoiets zijn als een ‘basisbeurs’. Eentje die overigens niet hoeft te worden terugbetaald! De hoogte van een OBi+ inkomen (een aanvulling op OBi dus) hangt sterk af van zaken als persoonlijke (non-)ambitie en (on)mogelijkheden. De middenklasse kan worden geschaald naar de ambitie om (van redelijk tot veel) geld te verdienen.

• In Middenklasse I bevinden zich de mensen die tevreden zijn met wat ze hebben, een matige tot redelijke mate van ambitie kennen en/of keuzes baseren op de aloude en ongrijpbare ‘roeping’.
• In Middenklasse II zitten de hogere middeninkomens, verkregen middels een hogere verdien-ambitie. Om allerlei, zowel materiële als immateriële wensen te vervullen of als tussenstap op weg naar de bovenklasse.

De primaire en quartaire sector worden bevolkt door mensen met zoiets als een ‘roeping’. De beroepskeuze is daardoor vrij bewust en de daarmee samenhangende inkomsten worden over het algemeen geaccepteerd.

In de secundaire en tertiaire sector daarentegen is het veelal ‘werken om te leven’. Men is zich daar ook goed van bewust en voelt zich, aangedreven door de druk vanuit de met geld opgestookte machinekamer, ‘gedwongen’ om een liefst zo ruim mogelijk inkomen te hebben om aan eigen en andermans idealen te voldoen. Let wel, men heeft wel degelijk ambitie en idealen, maar bij een basisinkomen verdwijnt de must om dat in deze sectoren te moeten vergaren.

Ziedaar, de primaire sector zal, mede door ontwikkelingen in o.a. milieubewustzijn, duurzaamheid en biotechnologie, zich mogen verheugen op een hernieuwde belangstelling. En de quartaire sector, een mix van diensten van overheid en private sector, zal enorm gaan groeien! Bij een basisinkomen (en daarmee zeer waarschijnlijk samenhangend een 180 graden draaiende visie op de maatschappij) zullen meer mensen kiezen voor een andere invulling van hun leven. Wordt het politie of justitie, zorg en welzijn, onderwijs of wetenschap?

Vooral de creatieve sector, zoals in kunst en cultuur, zou wel eens een enorme ontwikkeling kunnen doormaken. Met een ‘uitgebreidere Beeldende Kunstenaars Regeling nieuwe stijl’ zullen veel meer mensen ruimte willen en kunnen geven aan de ontwikkeling en exploitatie van hun creatieve talenten. De wens als vader van de gedachte? Misschien wel, maar zo irreëel is dit plaatje volgens mij niet.

1. Voor de ontwikkeling van een nieuw boek heb ik wekelijks overleg. Vaak tot hoofdpijn er op volgt zagen we wekelijks een aantal bomen door. We geven onze geest alle ruimte bij gedachtenvorming en discussie over zeer uiteenlopende onderwerpen, zoals de schoonheid (Messi) en lelijkheid (FIFA) van het voetbal, de onmacht in Den Haag of erfenissen uit onze geschiedenis.

Voor ons verhaal, dat zich afspeelt in een multidimensionaal universum, zitten we regelmatig op zeer uiteenlopende (zij)sporen: mensheid, maatschappij, technologie, wetenschap, etc. Ik vertel dit om de complexiteit rond het begrip basisinkomen en de acceptatie daarvan te illustreren. Tijdens één van die sessies zei mijn partner iets wat ik sindsdien niet meer kan loslaten.

Onderwerp: Nederland gidsland. Volgens hem is Nederland in de recente geschiedenis slechts twee decennia (grofweg jaren ‘60 en ‘70) uit de band gesprongen. Daarvoor en daarna heeft Nederland een overwegend streng conservatief-liberaal karakter. Als je even wilt laten bezinken dat deze periode dus een uitzondering was komen een aantal ontwikkelingen in een behoorlijk helder perspectief te staan. Ik heb het geluk (of misschien wel pech?) gehad om net in die relatief korte periode van Verlichting jong te zijn. Allerlei idealen opslurpend dacht ik dat dingen normaal zijn zoals ik ze heb beleefd en doordacht. Blijkbaar is dat niet zo. Een ieder die de jaren ’60 en/of ’70 al dan niet bewust of in retrospectief beleefde/beleeft zit waarschijnlijk met hetzelfde probleem …

2. Er is helemaal niks tegen op rijk en succesvol zijn, maar wel op exorbitante, persoonlijke rijkdom die vaak wordt verkregen over de rug van anderen. Inkomensongelijkheid is volksvijand nummer één! Op die hele enkele uitzondering na is niemand in zijn eentje verantwoordelijk voor succes. Wel voor tegenslag en rampspoed, gek genoeg. En toch wordt de waardering nu zo toegepast: belonen bij succes, ‘jammer maar helaas’ bij falen. In de zogenaamde marktwerking is helaas exact hetzelfde aan de hand. Winst is voor de ‘ondernemer’ en verliezen voor de Staat. Dat we dit zomaar accepteren …

3. De overheid dient alle regie en zoveel mogelijk bezit terug te halen t.a.v. de hoofdinfrastructuur, zoals zorg, onderwijs, kabel, spoor en energie. Je kan en mag daar in mij ogen als staat absoluut niet afhankelijk zijn van de markt! Denk eens aan de situatie van de diverse kabelaars in Nederland. Er is gewoon geen vrije keuze, dus geen marktwerking! Daarenboven bepaalt een privaat bedrijf als Ziggo of en in welke mate ik wel of niet wordt geïnformeerd via internet of TV. Voor kinderen mogelijk een schouderophaler, voor mij een nachtmerrie!

4. Er zijn meer dan genoeg redenen aan te voeren om tot een Nieuwe Verlichting en een herstelde verzorgingsstaat te komen. Ik zie echter veel te weinig animo en goeie wil. In het algemeen, maar vooral bij de politieke partijen, die er in dit geval toe moeten doen.

5. Ik voorspel al jaren de val van het ultrakapitalisme c.q. neoliberalisme. Daar hoef je geen professor economie voor te zijn. Op je klompen voel je aan dat het fout gaat. De bubbel knapt straks waarschijnlijk nog veel harder dan in 2002 of 2008. Alle pogingen om ons te overtuigen van economische verbeteringen ten spijt. Het systeem is nou eenmaal volledig rot van binnen. Dat gapende gat is, al dan niet vergezeld van een kabinet/president Wilders, wereldwijde revolutie of zelfs oorlog, misschien wel nodig om grote veranderingen te laten plaatsvinden. De historie is wat dat betreft geplaveid met teveel voorbeelden.

6. Duurzaamheid, ook nog niet over gehad. Uiteraard valt dit bij het inrichten van een alternatieve samenleving ook niet te negeren. Delen in plaats van kopen. Zon, water en wind in plaats van fossiele grondstoffen. Dit zijn de meer bekende thema’s, die onverminderd belangrijk zijn. Een basisinkomen draagt ook bij aan sociale duurzaamheid: een maatschappij die niet oververhit of verstoord raakt door economische pieken en dalen.

7. Als de kans wordt geboden zal de quartaire sector een grote bloei gaan doormaken. Die gedachte stelt me gerust. Ook hou ik me vast aan het feit dat ik me in goed gezelschap bevind als het gaat om druk maken over maatschappij en economie. Ik weet het, het zijn er niet veel. Waarschijnlijk maak ik deel uit van een groep van zo’n 300.000 Nederlanders. Toevalligerwijs komt dit aantal behoorlijk overeen met het huidige aantal mensen in Kantelland …

8. De discussie rond het basisinkomen moet worden verbreed. Het zal niet compleet zijn, maar deze cluster van onderling afhankelijke onderwerpen zou model kunnen staan:

   Corporatie
   De-neoliberalisatie
   Regulering van winst en stimuli
   Sociale zekerheid en belastinghervorming
   Kanteldenken
   Duurzaamheid

Kanteldenken, sociale zekerheid en belastinghervorming zijn al even aan bod gekomen. Het wordt tijd om ook naar enkele andere invloedsferen rond het basisinkomen te kijken.

9. De-neoliberalisatie betekent grof gezegd de klok terugdraaien naar begin jaren ’80. Wat mij betreft moeten een aantal neoliberale fouten worden hersteld. Let wel, ik beperk me hier voor het gemak tot de quartaire sector, maar de voorstellen mogen in de praktijk best breder worden geïmplementeerd.
   • Marktwerking wordt volledig afgeschaft, teruggedraaid en/of sterk beteugeld.
   • Salarissen in de top moeten drastisch worden gemaximaliseerd, in een bedrag, een percentage (afhankelijk van vergelijkbare organisaties) of zelfs in het aantal keren x het laagste salaris in de organisatie.
   • Giftige stimuli (denk o.a. aan bonus- en autoregelingen en de gouden handdruk) worden verboden of op zijn minst aan aantoonbare inspanningen gekoppeld.
   • Monopolisme en kartelvorming moeten worden voorkomen, bestreden c.q. afgepaald.
   • Belastingontwijking wordt onmogelijk gemaakt.
   • Aandeelhouders worden weer gewoon aandeelhouders, gericht op dividend en niet op speculatie en aandelenhandel.

10. Wat is de keuze ten aanzien van de schaal waarop zich dit alles moet voltrekken? De lokale pilots krijgen van mij het voordeel van de twijfel.

Op nationaal niveau blijven we afhankelijk van het buitenland, i.c. de EU en de rest van de wereld. Een aantal zaken moet nu eenmaal internationaal worden geregeld. De actuele dreigingen van zaken als TTIP/ISDS en GMO’s moeten nog maar ’s worden afgewend.

De ECB koopt rommel bij de banken op voor meer dan een biljoen in plaats van het geld rechtstreeks in de economie te pompen. Enzovoorts.

Mijn scepsis is dus erg groot in deze. Derhalve zet ik mijn kaarten voorlopig op de mogelijkheden die in kleiner verband (via wijk naar dorp, stad, gemeente, provincie en land) kunnen worden gerealiseerd.

11. Klinkt wellicht socialistisch en roept mogelijk associaties op met communes, kibboetsen of kolchozen, maar ik zou het idee van de vorming van corporaties warm willen aanbevelen.
    • Vele kleine cirkels, waarin gelijkgestemde mensen samen leven in plaats van werken. De doelstelling kan per corporatie zeer verschillen. Het kan een wijk zijn, waarin mensen gezamenlijke doelstellingen hebben en diensten onderling uitwisselen.
    • Men kan in meerdere corporaties deelnemen, denk bijvoorbeeld aan bakkers of musici onder elkaar. De fantasie is hier verder de enige beperking. Het ideeëngoed van Karl Marx is door velen vooral naar eigen voordeel in praktijk gebracht en daardoor verguisd. Smith, Friedman, Keynes, Rand en hun discipelen zitten er echter ook flink naast! Laten we alles op één hoop gooien en tot een symbiotische oplossing komen.
    • Wellicht een idee om een soort corporatiecentrum op te starten, waar informatie en alle mogelijke corporatievormen worden gebundeld. Mensen kunnen zelf projecten opzetten of zich aanmelden voor lopende initiatieven.
    • Met het typisch Nederlandse campinggevoel zou je i.s.m. woningbouwcorporaties compleet nieuwe woonvormen kunnen realiseren. 10-20 woningen in een cirkel rond een centraal punt, waarin zaken als volkstuin, wasserette, diepvriescentrale, vertier en vele andere voorzieningen zijn ondergebracht. Presenteer een plan en laat mensen er op intekenen. Uiteraard dienen woningen betaalbaar te zijn! Sociale controle en zorg voor elkaar is waarschijnlijk geen issue mee, het gaat helemaal vanzelf.
    • Centrale verkoop, inkoop en uitleen in buurt of wijk. Verkoop groenten en fruit uit de volkstuin. Moet iedereen een cirkelzaag of allerlei andere machinerie in bezit hebben? Is er slechts tijdelijk behoefte aan een (bestel)auto?
    • Bundeling van kennis, ervaring, macht en kracht in een nieuw vorm van een gilde. Van artiest (promotie, rechten en royalties!) tot timmerman.
    • Gezamenlijke inspanningen op het gebied van zon-, water- en windenergie. Duitsland loopt (ook hier) voorop, getuige de energierevolutie. Zonnepanelen waren bijvoorbeeld betaalbaar totdat deze regering het welletjes vond.

12. Met of zonder een systeem gebaseerd op basisinkomen, een ieder heeft recht op fatsoenlijk leven en wereldomvattend zijn er voldoende bronnen en mogelijkheden om dit te realiseren. Zoals altijd zullen keuzes moeten worden gemaakt en daar zit ‘m nou de kneep. Mensen zullen de motivatie moeten hebben om een bepaald pad in te slaan. Vertrouwen is essentieel!

13. De discussie rond het basisinkomen spitst zich vooral toe op sociaaleconomische aspecten. Aandacht voor overige disciplines, zoals o.a. filosofie, psychologie en ethiek is minstens zo belangrijk in deze.

14. Zonder anderen (zoals A brave new world, 1984 en Animal Farm) tekort te doen, wil ik ter verbeelding een bijna vergeten SF-boek/film van H.G. Wells aanbevelen.

In The Time Machine worden de Eloi als een behoorlijk apathisch volkje weggezet. Het lijkt een cocktail van Verlichting en ver doorgevoerde genetische manipulatie.

Nachtmerrie of droom? Ligt er aan wie er kijkt en hoe. Als je filosoof en bio-ethicus Julian Savulescu bent, dan is het zo erg nog niet als we de evolutie een handje helpen door perfecte mensen te creëren. Uiteindelijk gaat het toch om de toekomst van de mensheid als geheel, niet van Nederland of van mij? Wij zijn allen slechts raderen in de machine die evolutie heet, nietwaar?