1. Het basisinkomen wordt ook aangeduid met de afkorting OBi.
2. Het mediane inkomen staat model voor berekening van het basisinkomen. In 2012 bedroeg dat volgens CBS cijfers € 28.400. 50% van de inkomens lag daarmee onder de € 28.400 en 50% erboven. Per maand omgerekend is dit € 2.367. 60% daarvan brengt ons op een voorgesteld basisinkomen van circa € 1.420 per maand. Meer gedetailleerde cijfers m.b.t. mediane inkomens in Europa zijn hier te vinden,
3. Op de website van Basisinkomen Europa valt te lezen dat op 15-01-2014 in Nederland 20.337 en totaal 285.042 mensen een Europese Burgerinitiatief voor Onvoorwaardelijk Basisinkomen (ECI-UBI) hadden ondertekend. Doel was 1 miljoen. 

Wat eigenlijk meteen opvalt is dat websites met OBi als kernpunt vooral een positieve motivatie en onderbouwing hanteren. Niet vreemd uiteraard, maar het roept bij mij, en zeker bij sceptici, argwaan op. De vrees bij mij rond dit onderwerp is dat de wens de vader van de gedachte is. Je moet je dus continu afvragen of de onderbouwing terecht is en over de volle breedte klopt.

Ik heb me in elk geval voorgenomen zo lang mogelijk neutraal te blijven. Als ik geen voorstander was geweest had ik waarschijnlijk deze stap niet gezet. Toch wil ik de feiten op een rij zien te krijgen, vóór en tegen. Aan het einde van de reeks moet een eenduidige eindconclusie kunnen worden getrokken, al dan niet ten gunste van de invoering van een basisinkomen (en tegelijkertijd een hele hoop andere veranderingen in de samenleving!).

Enkele gedachten die in deze fase bij me opkomen:

• Nog immer staat arbeid of werk centraal in het leven en de beleving van mensen. Het bepaalt de grote keuzes in je leven, van baan en huis tot politieke partij. Dat kan en moet anders, mede omdat er nu al niet genoeg voor iedereen is. De toekomst ziet er nog minder rooskleurig uit, met name door de snelle voortgang in technologische ontwikkelingen (o.a. robotica). Om enige lijn te houden in definities moet je volgens mij 2 uitgangspunten hanteren: ‘salaris= basisinkomen’ en ‘arbeid= sociale bijdrage’.
• Zet het voorgaande eens in het licht van het feit dat van alles meer dan voldoende is op de wereld. Het gaat slechts om herverdeling en groei-denken kan worden afgeschaft.

• Het basisinkomen moet toereikend zijn om van te kunnen leven (wonen, voeding, etc.). De hoogte van OBi is onderdeel van een vergelijking. Als je de vaste lasten (drastisch) omlaag brengt is een lager OBi mogelijk.

• Er is ook in een OBi-gebaseerde maatschappij geen enkele belemmering om grootverdiener te worden! Standaard OBi kan wel degelijk worden aangevuld c.q. veelvuldig vermenigvuldigd. Om echter hernieuwde ontsporing te voorkomen zal het OBi/salaris van een CEO bijvoorbeeld moeten zijn gekoppeld aan het laagste OBi/salaris in een organisatie.

• Mensen hebben meer keuze en zullen bijvoorbeeld een ‘roeping‘ eerder laten gelden. De route naar een leven als kunstenaar of in de (mantel)zorg wordt vergemakkelijkt.

Nadenken over (ingrijpende) veranderingen is verrassend genoeg niet exclusief voorbehouden aan links of rechts. Over de gehele bandbreedte wordt gedacht en gesproken over basisinkomen en andere elementen die een rol spelen in een grote, noodzakelijke koerswijziging in onze sociaal-economie. Uiteraard heeft iedereen zo zijn eigen (jammer genoeg vooral economy driven) motivatie, maar het biedt wel degelijk hoop op en kansen voor een mogelijke consensus.

November 2014. Een speciale commissie wordt in het leven geroepen om experimenten met OBi te coördineren en volgen. Leden zijn o.a. vooraanstaand econoom Arjo Klamer en de reeds vermelde kanteldenker Jan Rotmans.

Ook Herman Wijffels, econoom en oud-topman van o.a. Rabobank en SER, is voor invoering van het basisinkomen: “Dat in de toekomst het sociaaleconomische bestel op de schop moet en een grondige revisie moet ondergaan lijkt onvermijdelijk.”

Andere pleitbezorgers zijn o.a. financieel geograaf Ewald Engelen, filosoof Rutger Bregman en hoogleraar economie Harald Benink.

In dit artikel heeft de schrijver m.i. hier en daar terechte kritiek op het soms al te positieve licht waarin OBi wordt geplaatst. In elke discussie over basisinkomen dien je een nieuwe set aan termen, normen en waarden te gaan hanteren. Baan? Loon? Beroep? Baas? Vakbond? Herverdeling van inkomens en een nieuw economisch model vraagt om een frisse kijk op zaken. Vergelijkingen zijn bijna per definitie onbruikbaar. Out of the box denken dus, en flink ook!

Eén voorlopige conclusie is snel getrokken. Ik voorzie dat invoering van OBi nogal wat voeten in de aarde zal hebben. Open deur? Misschien, maar het idee geeft wel enige rust en kalmte. Iets wat al decennia is verdwenen uit de meeste maatschappelijke discussies. Denk niet in termen van ‘ik’ maar ‘volgende generaties’. Dat geeft ruimte voor lange termijn denken. Nu praten, zaaien en plannen, over 10 jaar of nog langer pas oogsten. Moeilijk? Ja …

Mensen kun je niet zomaar in de dagelijkse beslommeringen confronteren met een 180 graden draai van de maatschappij. Het slaat snel dood met opmerkingen als ‘dat wordt toch niks’ of ‘dat is niet te betalen’. Het benodigde overzicht ontbreekt volledig. Men vloekt en tiert op social media vanuit de veilige, luie stoel, maar stemt vervolgens op de verkeerde partijen om de gewenste agenda te kunnen volgen. Hoe wil je dat doorbreken? Aan de politiek zal het wel degelijk liggen, want verderop zal blijken dat er maar bar weinig aandacht voor het basisinkomen is. De juiste stem, daar begint het mee. Men zal moeten kiezen, letterlijk en figuurlijk. Het onderwerp is complexer dan de pleitbezorgers willen doen geloven. Er zijn nogal wat aanpalende zaken te regelen.

Mijn hele leven maak ik me al druk over ‘ontwikkelingen in de wereld’. Zo vond ik het nu tijd worden wat zaken op een rij te krijgen over de (on)mogelijkheden van invoering van het basisinkomen. De urgentie tot draconische maatregelen neemt toe en de buzz wordt immer luider. Ik wil wel eens weten wat de stand van zaken is.

Samen met het kanteldenken van Jan Rotmans – “We leven niet in een tijdperk van verandering maar in een verandering van tijdperk” – leveren termen als basisinkomen, corporatie en de-neoliberalisering zeer interessante stof tot nadenken over nieuwe economische en maatschappelijke modellen.

Ik ben een gewone burger met gezond verstand. Althans dat probeer ik mezelf steeds voor te houden op deze ontdekkingsreis. De tocht begint met een aantal globale verkennings-manoeuvres. In relatief korte tijd is een aantal definities met betrekking tot het basisinkomen en de mogelijke onderbouwingen tot invoer hiervan verzameld. Het wordt hier en daar aangevuld met persoonlijke indrukken. Opnieuw het wiel uitvinden is niet effectief. Er is al het een en ander gezegd en vastgelegd, zowel in de jaren ’70 als de laatste jaren. In deze fase van quick scan, maar ook in latere bijdragen, wordt allerlei bronmateriaal geïntegreerd in mijn documentatie, met zoveel mogelijk verwijzing naar het origineel.

Blijkbaar komt het onderwerp basisinkomen ter sprake in tijden van crisis. Dat is eigenlijk jammer, want ik zie het basisinkomen in een veel bredere context dan een exclusief economisch model met slechts 2 elementen: geld en arbeid. Nee, het is veel meer dan dat, het maakt deel uit van een totale ‘wende’, waarin het (hyper)kapitalisme wordt beteugeld, inkomensongelijkheid wordt aangepakt, duurzaamheid wordt geïntegreerd, sociale verhoudingen worden rechtgetrokken en nog veel meer. Een nieuwe dageraad, aurora, dient zich aan. Een aantal fouten uit het verleden wordt hersteld en problemen van nu worden opgelost.

Met mijn bijdragen mik ik op manifeste én latente friskijkers en dwarsdenkers (Jan Rotmans), collega-gezond-verstand-burgers en alle mensen die smachten naar een nieuw tijdperk van Verlichting.

Ten slotte een praktische aanwijzing voor het gebruik van deze documentatie. Er is een duidelijke keuze gemaakt. Actualisatie, tijdsbesteding, voortschrijdend inzicht, ruimte voor bijstelling en discours zijn genoeg redenen om niet over lange tijd aan één boek te werken, maar de bevindingen in delen vast te leggen en een losse bijlage te gebruiken.

Aan het einde van de reeks Het Basisinkomen – feiten en cijfers, fictie en werkelijkheid zal worden bekeken of het geheel in één boek kan worden samengebundeld.